Αυτό το ηλεκτρονικό άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα 'The Justice Project' τον Φλεβάρη του 2021.
Αναδημοσιεύτηκε μετέπειτα στην ιστοσελίδα της ομάδας 1917.
ΠΕΡΙ ΕΚΛΟΓΩΝ & ΑΠΟΧΗΣ (ΜΕΡΟΣ 2)
February 22, 2021
Διαβάστε το πρώτο μέρος του άρθρου εδώ.
Η ιδεολογική ομοιομορφία του πολιτικού κατεστημένου δεν είναι το μόνο πράγμα που εμποδίζει τους πολίτες από το να καθορίσουν το μέλλον τους μέσω εκλογών. Πέρα από αυτήν, υπάρχει το εμπόδιο που ακούει στο όνομα «κράτος». Το σύγχρονο κράτος – η λεγόμενη εκτελεστική εξουσία – δεν είναι απλά τα εκάστοτε κόμματα ή άτομα που εκλέγονται από την κοινωνία των πολιτών για να κυβερνήσουν. Υπάρχει επίσης ένας μόνιμος κρατικός μηχανισμός που απαρτίζεται από γραφειοκράτες, στρατό, και αστυνομία, οι οποίοι παραμένουν στη θέση τους ανεξάρτητα από τις εκλογές.
Αυτός ο κρατικός μηχανισμός έχει αυστηρά όρια στο πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί, και περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης. Δεν είναι ένα ουδέτερο εργαλείο που η εκάστοτε εκλελεγμένη κυβέρνηση μπορεί να χρησιμοποιήσει σύμφωνα με την οποιαδήποτε ιδεολογία έχει. Αντίθετα, είναι το λεγόμενο «βαθύ κράτος», το οποίο, σε συνεργασία με την καπιταλιστική ελίτ και τα ΜΜΕ (και την εκκλησία στην περίπτωση της Κύπρου), καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική της κάθε κυβέρνησης.
Το βαθύ κράτος δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πολιτών. Καθότι είναι μια ομάδα θεσμών με σταθερό προσωπικό, φτάνει να δημιουργεί δική του μακροχρόνια πολιτική που έχει στόχο τη διαιώνιση της εξουσίας του και την ικανοποίηση διαφόρων επιμέρους συμφερόντων του. Πέρα από τα δικά του στενά συμφέροντα, υπηρετεί και τα συμφέροντα της αστικής τάξης με την οποία είναι συνυφασμένο. Είδαμε το βαθύ κράτος σε δράση πρόσφατα στις ΗΠΑ, όταν σαμπόταρε τη διακυβέρνηση Τραμπ, εμποδίζοντας τη σε μεγάλο βαθμό να ακολουθήσει τις πολιτικές που υποσχέθηκε. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Τραμπ άλλαζε συνέχεια κυβερνητικό προσωπικό σε μια προσπάθεια να βρει άτομα που να συνεργάζονται μαζί του. Νιώσαμε το βαθύ κράτος και στην Κύπρο επί διακυβέρνησης Χριστόφια, όταν σαμπόταρε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και έθεσε πολύ στενά όρια για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης.
Για μικρές χώρες όπως η Κύπρος, ένα ακόμη εμπόδιο στη δημοκρατική αυτοδιάθεση των πολιτών μέσω εκλογών αποτελούν γραφειοκρατικοί μηχανισμοί του εξωτερικού, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και γενικότερα το μεγάλο κεφάλαιο και τα ιμπεριαλιστικά κράτη. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση εκβίασε την κυβέρνηση Σύριζα και την ανάγκασε να ακολουθήσει τη δική της μνημονιακή πολιτική, ακυρώνοντας την εκλογική ετυμηγορία των Ελλήνων πολιτών εναντίον των μνημονίων.
Οι κυβερνήσεις Χριστόφια και Σύριζα δείχνουν ξεκάθαρα τα όρια της σύγχρονης αστικής διακυβέρνησης. Είναι αδύνατο μια αστική κυβέρνηση να πάει κόντρα στο βαθύ κράτος και στην αστική τάξη, όσο κι αν το θέλει και όσο κι αν η ιδεολογία και οι πολιτικοί της στόχοι δεν συνάδουν με αυτό. Με άλλα λόγια, είναι αδύνατο να υπάρξει ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση στο σύγχρονο αστικό πλαίσιο. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δυστυχώς δεν είναι πολύ αντιπροσωπευτική· αντιπροσωπεύει μόνο την αστική τάξη και το βαθύ κράτος. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να έχουμε το ομοιόμορφο πολιτικό κατεστημένο που προανέφερα, με διάφορα αστικά κόμματα να συναγωνίζονται στο ποιό αντιπροσωπεύει καλύτερα την αστική τάξη και το βαθύ κράτος, και ποιό ξεγελά καλύτερα τους πολίτες, κερδίζοντας την ανοχή τους για την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων.
*
Δεδομένης της έλλειψης πραγματικών επιλογών στις εκλογές, υπάρχει λόγος να ψηφίσουμε; Η απάντηση είναι πως όχι, εκτός αν έχουμε κάποιο άμεσο συμφέρον που κάνει προτιμότερο ένα μέρος του κατεστημένου από τα υπόλοιπα. Οι εκλογές δεν μας δίνουν το δικαίωμα να αποφασίσουμε το μέλλον της χώρας μας. Το μέλλον είναι προκαθορισμένο. Είτε ψηφίσουμε είτε όχι, δεν αλλάζει κάτι. Ούτε η ψήφος αλλά ούτε και η αποχή θα αλλάξει κάτι στην Κύπρο του 2021. Οι προαναφερθείσες εκκλήσεις για να ψηφίσουμε δεν αντιλαμβάνονται την αδυναμία μας σαν πολίτες να επηρεάσουμε την κοινωνική πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Είναι παραίσθηση ότι η κύρια πολιτική πράξη που έχουμε στη διάθεση μας είναι η ψήφος. Το μόνο της αποτέλεσμα είναι να παρέχει την εμφάνιση δημοκρατικής νομιμότητας στο υπάρχον πολιτικό κατεστημένο.
Συνεπώς, συνένοχοι αυτού του κατεστημένου δεν είναι όσοι δεν πάνε να ψηφίσουν, αλλά όσοι δημιουργούν αυταπάτες για τη δημοκρατική σημασία των εκλογών. Δεν είναι δημοκρατία να επιλέγεις κάθε μερικά χρόνια ποια μερίδα του πολιτικού κατεστημένου θα σε κυβερνήσει. Ασφαλώς, μπορούμε στις επικείμενες εκλογές να ψηφίσουμε το μικρότερο κακό με βάση της μικροδιαφορές των διαφόρων υποψηφίων — φτάνει να μην έχουμε αυταπάτες ότι έτσι έχουμε αυτοδιάθεση και καθορίζουμε το μέλλον μας.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν περιπτώσεις που υφίστανται ουσιώδεις εκλογικές επιλογές, και που επομένως η ψήφος μας έχει νόημα. Για εμάς τους σοσιαλιστές/κομμουνιστές, αυτό ισχύει όταν υπάρχει σοσιαλιστικό κόμμα που εκπροσωπεί την εργατική τάξη αντί την αστική και το βαθύ της κράτος. Ένα τέτοιο κόμμα ασφαλώς δεν μπορεί να διαχειριστεί το αστικό κράτος όπως θέλει, για τους λόγους που προανέφερα. Το γνωρίζει αυτό, και άρα δεν στοχεύει να γίνει κυβέρνηση. Αντ’ αυτού, βλέπει τις εκλογές σαν ένα ακόμη εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιήσει για σκοπούς προπαγάνδισης των ιδεών του.
Συγκεκριμένα, το σοσιαλιστικό κόμμα συμμετέχει σε εκλογές και στοχεύει να έχει κοινοβουλευτική παρουσία ούτως ώστε να προωθήσει τις πολιτικές του απόψεις και ιδεολογία σε όσο πιο ευρύ κοινό γίνεται, εκμεταλλευόμενο τη δημοσιότητα που δίνεται σε εκλογικούς υποψηφίους και βουλευτές. Οι προεκλογικές εκστρατείες δίνουν ευκαιρία στους σοσιαλιστές να απευθυνθούν στους εργαζόμενους, διαφωτίζοντάς τους για τα ταξικά τους συμφέροντα καθώς και για τον ταξικό χαρακτήρα του κράτους. Είναι μέσο πολιτικής αγωγής και διαπαιδαγώγησης. Η συμμετοχή των σοσιαλιστών στη Βουλή τους επιτρέπει να δείξουν στους εργαζόμενους τις περιορισμένες δυνατότητες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας για μεταρρυθμίσεις, φανερώνοντας την αναγκαιότητα για ολική ανατροπή του αστικού κράτους και του καπιταλισμού και τη δημιουργία μιας πραγματικά ελεύθερης κοινωνίας όπου τον έλεγχο τον έχουν οι πολίτες.
Η δράση όμως ενός σοσιαλιστικού κόμματος δεν περιορίζεται στο κοινοβουλευτικό πεδίο, αλλά επικεντρώνεται στο πεδίο της κοινωνίας των πολιτών. Το καθήκον της αριστεράς σήμερα δεν είναι να επικεντρωθεί στο να ψηφίσει μια άλλη αστική κυβέρνηση στη θέση της κυβέρνησης Αναστασιάδη, αλλά να οργανώσει τη δυνατότητα για πολιτική δράση στο πεδίο της κοινωνίας των πολιτών, μακριά από το πεδίο του κράτους και της αστικής πολιτικής. Η αριστερά χρειάζεται να διοχετεύσει την αγανάκτηση του εργαζόμενου κόσμου και τη θέληση του για αλλαγή προς τη δημιουργία δικών του οργανώσεων (συνδικάτα, κόμμα κλπ), μακριά από εκλογικές ψευδαισθήσεις. Η οργάνωση στο πεδίο της κοινωνίας των πολιτών χρειάζεται χρόνο, αλλά είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη σοσιαλιστικού κόμματος που τελικώς θα δίνει νόημα και στις εκλογές.
Είναι υψίστης σημασίας σήμερα να αναδείξουμε στον κόσμο πως οι εκλογές δεν αποτελούν δρόμο κοινωνικής αλλαγής, πόσο μάλλον τον μόνο τέτοιο δρόμο. Όσοι μας λένε πως η ψήφος είναι ο μοναδικός τρόπος να επηρεάσουμε την κοινωνία έχουν αντιδραστικό ρόλο, καθώς καλλιεργούν εκλογικές ψευδαισθήσεις στον κόσμο και δεν αναγνωρίζουν τις πραγματικές δυνατότητες που υπάρχουν για κοινωνική αλλαγή. Το μόνο αποτέλεσμα αυτών των ψευδαισθήσεων θα είναι να δημιουργήσουν απογοήτευση και κυνισμό στον κόσμο, κάνοντας τον δύσπιστο μπροστά στη δυνατότητα οποιασδήποτε κοινωνικής αλλαγής.
Δυστυχώς, η κοινωνική αλλαγή δεν μπορεί να έρθει άμεσα. Χρειάζεται μακροχρόνια προετοιμασία. Ως εκ τούτου, είναι εγκληματικό να δίνουμε φρούδες ελπίδες στον κόσμο πως μπορεί να υπάρξει άμεση αλλαγή μέσω εκλογών.
Φειδίας Χριστοδουλίδης